Data, kansen en knelpunten van familiebedrijven

Moties

Op 26 november 2019 heeft de Tweede Kamer de moties Amhaouch/Palland en Aartsen/Bruins aangenomen. In deze moties werd verzocht om onderzoek te doen naar de data, kansen en knelpunten van familiebedrijven. Op 28 oktober jl. heeft Mona Keijzer, staatssecretaris van Economische Zaken, de uitkomsten van dit onderzoek gepresenteerd in een brief aan de Kamer. Daarbij heeft zij de CBS-rapportage ‘Familiebedrijven in Nederland’ en het essay ‘Kenmerken, kansen en knelpunten in het familiebedrijf’ van het Landelijk Expertisecentrum Familiebedrijven meegestuurd.

CBS-rapportage

Uit dit onderzoek is gebleken dat ongeveer 60% van de Nederlandse bedrijven geclassificeerd kunnen worden als familiebedrijf. Gezamenlijk realiseerden deze familiebedrijven in 2018 een omzet van 403 miljard euro (25% van Nederlands totaal), zorgden zij voor 2,5 miljoen werknemersbanen (29% van Nederlands totaal) en waren zij verantwoordelijk voor 103 miljard euro aan toegevoegde waarde (26% van Nederlands totaal). Verder is gebleken dat familiebedrijven over het algemeen langer bestaan dan niet-familiebedrijven. Zo is ongeveer 62% van de familiebedrijven ouder dan 10 jaar, terwijl dit bij de niet-familiebedrijven 36% betreft.

Kenmerken en knelpunten

Familiebedrijven onderscheiden zich van andere bedrijven door hun specifieke kenmerken.  Zo kan er sprake zijn van een gedeelde familie-identiteit en ervaringen, emotionele betrokkenheid, lokale inbedding, voorkeur voor zelffinanciering en het tegelijkertijd vervullen van meerdere rollen binnen het bedrijf. Deze vele unieke kenmerken, kunnen zowel positieve als negatieve effecten hebben op het functioneren van het familiebedrijf.

Familiebedrijven vormen dus een belangrijke spil voor de Nederlandse economie. Daarom is het van belang dat het familiebedrijf zijn succes behoudt. Gezien het unieke karakter van het familiebedrijf en de knelpunten die daarmee gepaard gaan, is dit niet zo vanzelfsprekend als het lijkt. Zodra één persoon tegelijkertijd meerdere rollen binnen het bedrijf vervult, moeten bij de besluitvorming verschillende belangen tegen elkaar af worden gewogen. Zo is de familie gericht op harmonie, welzijn en rechtvaardigheid, streven de eigenaren naar rendement en betrokkenheid en heeft het management als belang operationele effectiviteit en besluitvaardigheid. Zodra deze belangen tegenstrijdig aan elkaar zijn, neemt de complexiteit van het familiebedrijf toe en is daarmee groter dan bij niet-familiebedrijven.

Het familiebedrijf kan specifieke kenmerken bevatten die in bepaalde gevallen een voordeel opleveren en in andere gevallen een nadeel. Zo leidt de gedrevenheid van de directeur om het bedrijf gezond te houden vaak tot een adequate bedrijfsvoering. Tegelijkertijd is het bedrijf erg afhankelijk van de directeur, dit kan vooral ten tijde van bedrijfsoverdracht het bedrijf kwetsbaar maken. Ook komt het vaak voor dat de oprichter van het bedrijf sterk betrokken is bij het bedrijf en een eigen zienswijze heeft over de toekomst van het bedrijf. Angstig dat de opvolger veranderingen gaat doorvoeren die het bedrijf niet ten goede komen, behoudt hij/zij bij overdracht vaak zeggenschap in het bedrijf. Dit kan door de opvolger enerzijds als prettig worden ervaren, omdat gebruik kan worden gemaakt van de door de jaren heen opgebouwde kennis van de oprichter. Anderzijds kan dit benauwend werken, omdat de opvolger niet de ruimte krijgt om het bedrijf volgens zijn eigen visie te leiden.

Uitdagingen en kansen

Voor veel familiebedrijven is de voornaamste doelstelling het voortbestaan van het bedrijf, hieraan ligt een combinatie van economische en niet-economische doelstellingen ten grondslag. Vanzelfsprekend is het genereren van winst belangrijk, maar minstens zo belangrijk zijn doelstellingen als duurzaamheid, ontwikkeling, innovatie en bedrijfsoverdracht. Het uiteenzetten van deze doelstellingen, het actief nastreven en monitoren gebeurt tot op heden weinig, terwijl hier winst valt te behalen. Het is daarom van belang dat het bestuur van het familiebedrijf wordt versterkt.

Mazars kan u helpen

Er zijn diverse externe ontwikkelingen die familiebedrijven kansen en uitdagingen bieden. Digitalisering biedt bedrijven kansen om productiviteit te verhogen, internationale handel leidt tot toename innovatie, productiviteit en overlevingskansen en ontwikkeling op het gebied van kennis en menselijk kapitaal draagt bij aan een professioneel personeelsbeleid en innovatie. Om deze uitdagingen succesvol aan te kunnen gaan, bevat het MKB-actieplan concrete maatregelen ter ondersteuning. Dit plan behandelt zeven thema’s: menselijk kapitaal, financiering, digitalisering, toepassing van innovatie, regelgeving, fiscaliteit en internationale handel. Naast de ondersteuning die de overheid biedt, kunnen de specialisten van Mazars u van dienst zijn om deze uitdagingen succesvol aan te gaan. Wij staan daarom graag voor u klaar om de mogelijkheden van uw familiebedrijf met u te bespreken.

Meer weten

Wilt u graag meer weten over dit onderzoek? Neem dan contact op met Bianca de Kroon per e-mail of per telefoon: +31 (0)88 277 10 10 of met Alfons Lohuis per e-mail of per telefoon: +31 (0)88 277 12 28. Zij helpen u graag verder.

1 CBS-rapportage ‘Familiebedrijven in Nederland’: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2020/44/familiebedrijven-goed-voor-kwart-bedrijfsomzet

2 Essay ‘Kenmerken, kansen en knelpunten in het familiebedrijf’: https://www.windesheim.nl/nieuws/2020/oktober/expertisecentrum-helpt-rijksoverheid-aan-nieuwe-cijfers-en-kennis-over-familiebedrijven