Aanpassing Wet transparantie maatschappelijke organisaties (Wtmo)

Registratie donateursgegevens en informatieverplichting

Het wetsvoorstel creëert een registratie- en informatieverschaffingsverplichting voor ‘maatschappelijke organisaties’, te weten: stichtingen, verenigingen, organisaties waarvan kerkgenootschappen deel uitmaken en buitenlandse entiteiten die vergelijkbaar zijn met de voornoemde rechtspersonen naar Nederlands recht en die duurzaam in Nederland activiteiten uitoefenen. De verplichtingen hebben betrekking op donaties, zoals:

• Geldelijke bijdragen (giften, exclusief overheidssubsidies)
• Bijdragen in natura (inclusief op geld waardeerbare diensten)

Waar de regels eerder alleen betrekking hadden op donaties die een herkomst van buiten de Europese Unie (EU) / Europese Economische Ruimte (EER), wordt de reikwijdte van de regels nu naar alle donaties uitgebreid. De bedoeling is dat de feitelijk ontvangen bedragen in de administratie worden opgenomen en dat herkomst, doel en omvang van de donatie door de organisatie worden vastgesteld en geregistreerd op een door de overheid aangegeven wijze. Voor de donatiegegevens moet een bewaarplicht van zeven boekjaren gaan gelden. Deze verplichtingen zullen een praktisch effect hebben voor alle maatschappelijke organisaties. Zij zullen hun administratie zodanig moeten inrichten dat aan de registratieplicht en aan de informatieverzoeken kan worden voldaan. Dit kan problemen opleveren bij zowel geldelijke bijdragen als donaties in natura. Inzake geldelijke bijdragen is verduidelijkt dat erfstellingen en legaten onder de begripsomschrijving vallen, in tegenstelling tot ledencontributies. Verder is er voor gekozen om geen aansluiting te zoeken bij het civielrechtelijke begrip schenking.

De bevoegdheid om informatie op te vragen wordt toegekend aan burgemeesters in het kader van handhaving van de openbare orde en aan het Openbaar Ministerie (OM) als er ernstige twijfel is of de wet of statuten te goeder trouw worden nageleefd, dan wel het bestuur naar behoren wordt uitgevoerd. Zij mogen bij een maatschappelijke organisatie gericht navraag doen naar donaties, waarbij gevraagd kan worden naar de herkomst, het doel en de omvang van de donaties. Als bepaalde donaties substantieel blijken te zijn, kunnen de persoonsgegevens van de donateur worden opgevraagd. Dat zou een burgemeester bijvoorbeeld kunnen doen wanneer de openbare orde in het gedrang komt door problematisch gedrag van een maatschappelijke organisatie. Het wetsvoorstel beoogt zo een kader te geven voor een individuele, organisatiegerichte benadering. Een organisatie die niet meewerkt maakt zich schuldig aan een economisch delict en kan allerlei sancties opgelegd krijgen.

In het wetsvoorstel wordt een nieuw fenomeen gecreëerd, de ‘tussenpersoon’. Volgens het voorstel is dat iemand die een donatie geeft in opdracht van een derde. Deze tussenpersoon is op straffe van sancties verplicht om de gegevens van zijn opdrachtgever aan de maatschappelijke organisatie te verschaffen.

Daarbij is nieuw dat het OM de bevoegdheid krijgt om bijzondere maatregelen tegen organisaties te nemen, onder andere inzage in de administratie, melding van alle donaties aan het OM, bevriezing van het vermogen van de organisatie, verbod tot het ontvangen van bepaalde donaties.

Publicatieplicht stichtingen

Een tweede onderdeel van het wetsvoorstel is de publicatieplicht voor stichtingen. Voorgesteld wordt een nieuw artikel 299b in Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek op te nemen, waarin staat dat een niet jaarrekeningplichtige stichting verplicht is de balans en staat van baten en lasten bij het handelsregister te deponeren. Aan de balans en staat van baten en lasten worden geen nieuwe inhoudelijke eisen gesteld. De gedeponeerde stukken worden niet openbaar gemaakt.

Verder wordt voorgesteld in de Handelsregisterwet 2007 een nieuw artikel op te nemen waarin staat dat een ruime groep van overheidsinstanties het recht heeft om de balans en staat van baten en lasten in te zien.

Getuige de memorie van toelichting veronderstelt minister Dekker dat met deze publicatieplicht misbruik van financieel-economische aard, zoals witwassen en terrorismefinanciering, wordt tegengegaan. Het voorstel is mede gebaseerd op de National Risk Assessment (NRA), waarin aan stichtingen een hoog risico op het gebied van terrorismefinanciering wordt toegedicht.

Uit de toelichting wordt niet duidelijk waarop is gebaseerd dat deze publicatieplicht misbruik van financieel-economische aard zal tegengaan. Dat is nu ook niet het geval met de al geldende publicatieplicht voor kleine bv’s en nv’s.

Praktische gevolgen

In het wetsvoorstel ziet het kabinet af van het eerdere plan om alle maatschappelijke organisaties te belasten met openbaarmaking van donateurs bij giften van meer dan €4.500 zoals oorspronkelijk de bedoeling was. Het voorstel heeft praktische gevolgen, want organisaties zullen zeven jaar lang donatiegegevens van donateurs moeten registreren op de door de overheid gewenste wijze. Dit kan administratieve lasten opleveren aangezien er extra gegevens moeten worden geadministreerd. De publicatie van de balans en staat van baten en lasten lijkt geen extra last op te leveren, waarbij kan worden aangetekend dat er geen aanwijzingen zijn dat deze publicatieplicht misbruik van financieel-economische aard zal tegengaan.

Meer weten?

Wilt u graag meer informatie over de Wet transparantie maatschappelijke organisaties? Neem dan contact op met uw Mazars contactpersoon of met Xander Alders, advocaat bij Pellicaan Advocaten, per e-mail of per telefoon +31 (0)88 627 22 93. Zij helpen u graag verder.